Allopo akrodermatiti
Allopo akrodermatiti – patoloji prosesin ətraflarda lokalizasiyası ilə xarakterizə olunan naməlum etiologiyalı və patogenezli pustulyoz xəstəlikdir. Klinik olaraq birləşməyə meyilli pustulalar şəklində ilkin elementlərdən ibarətdir. İlk növbədə, bir qayda olaraq, əlin baş barmağı, sonra isə digər barmaqlar, bilək və pəncə zədələnir. Dəri ödemli, göyümtül rəngli; dırnaq yatağı qalınlaşmış, qabıqla örtülmüş; dırnaq lövhəsi çirkli-sarı rəngli olur; hərəkət ağrı törədir. Diaqnoz klinik təzahürlər, histoloji məlumatlara əsasən qoyulur. Müalicə simptomatik, antibakterial, iltihab əleyhinə aparılır.
Allopo akrodermatiti barədə ümumi məlumat
Аllopo akrodermatiti əsasında dərinin iltihabı dayanan residivləşən gedişli akropustulyozdur. Bəzi dermatoloqlar xəstəliyi pustulyoz psoriazın və ya Dyurinq dermatitinin növü kimi qəbul etməyə meyillidir. Buna ilkin dəri elemtləri – pustulalar əsas verir. 1879-cu ildə Allopo 7 illik kliniki müşahidələrinin nəticələrinə əsasən ətrafların pustulyozunu təsvir etmiş və onu Herb herpetik impetiqosunun “əkizi” hesab etmişdir. 1884-cü ildə L. Dyurinq pustulyozun başqa formaları haqda məlumatları nəşr etdi, ardınca P. Krokker və R. Satton xəstəliyi eyni ağacın budaqları kimi qiymətləndirdilər. Lakin müasir dermatologiya nöqteyi-nəzərindən Allopo akrodermatiti sərbəst nozoloji vahid kimi adlandırılmaq hüququna malikdir. Bu, pustulların yalnız spesifik lokalizasiyası ilə deyil, həm də dermatoz mənşəlli olması, ilkin elementlərin involyusiyası ilə də təsdiqlənir. Məhz patologiyanın klinikasında təsvir olunan ətrafların distal nahiyələrinin dəri zadələnmələri oxşar lokalizasiyalı müxtəlif dəri xəstəlikləri qrupuna “akrodermatit” adını verdi.
Allopo akrodermatitinin səbəbləri
Dermatitin səbəbləri, inkişaf mexanizmi sonadək öyrənilməyib. Daha çox ehtimal olunan trofonevroz nəzəriyyəsidir. Trofonevroz nəzəriyyəsinin əsasında vegetativ sinir sisteminin (VSS) patologiyası nəticəsində toxumaların qidalanmasının pozulması dayanır. Dəri örtüklərinin trofikası VSS tərəfindən dolayı yolla tənzimlənir: 1) humoral tənzimləmə qanda sirkulyasiya edən mediatorlar vasitəsilə həyata keçirilir, derma məhz belə innervasiya olunur. 2) hüceyrə neyrosekretinin sinir liflərindən toxumaya birbaşa diffuziyası nəticəsində reallaşır. Damarlardan tamamilə məhrum olmuş epidermis belə innervasiya olunur. Sinir trofikasının pozulması mübadilə disbalansına gətirib çıxarır, toxumaların qidalanmasını azaldır, gözlə görünən dəri təzahürlərinə səbəb olur.
Allopo akrodermatiti zamanı trofiki dəyişikliklərin dəri zədələnmələrinə səbəb olması düşünülür. Belə olan halda, bir tərəfdən epidermis və dermanın innervasiyasının pozulmasına gətirib çıxaran sinir liflərinin mexaniki zədələnməsi baş verir, digər tərəfdən antigen-antitel reaksiyalarının mexanizmini təşviq etməklə sinir liflərinin “defektini” dərinləşdirən travma nahiyələri infeksiyalar (mikrob, göbələk, virus) üçün giriş qapısına çevrilir. Antigenin dəri ilə birbaşa kontaktda olduğu nahiyələrdə hüceyrə membranının zədələnməsi nəticəsində iltihab inkişaf edir; əvvəlcə hüceyrə distrofiyasına gətirib çıxaran eksudativ, sonra onların dərinin tamlığının bərpasına yönəlmiş çoxalmasına səbəb olan proliferativ iltihab olur. Bu proseslər Allopo akrodermatitinin klinik təzahürlərinin fazaları olur.
Allopo akrodermatitinin təsnifatı
Akropustulyoz dəri dəyişikliklərin intensivliyinə, səpkilərin xarakterinə görə təsnif olunur. Klinik olaraq xəstəliyin aşağıdakı formaları ayırd edilir:
- tipik forma – barmaqların uclarından başlayır; səpkilərin əl və ayaqdarağının arxasına yayılması ilə xarakterizə olunur:
- vezikulyoz (eksudativ) – qovuqlar və sonrakı qabıq əmələgəlmə fonunda hiperemiyanın meydana çıxması;
- pustulyoz (irinli) – prosesə ikincili infeksiya qoşulur, vezikulun şəffaf möhtəviyyatı bulanıq, irinli xarakter alır, “yağlı” qabıqların inkişafı ilə quruyur;
- eritematoz – səpkilərin polimorfizmi – eritema, vezikullar, pustulalar, papulalar, pulcuqlar, qabıqlar, ekskoriasiyalarla xarakterizə olunur;
- «quru» – zədə ocağında tək-tək ikincili elementlər – pulcuqlar, qabıqlar, çatlar inkişaf edir.
- Аbortif forma– yayılmayan prosesli, yalnız birinci-ikinci barmaqlarda lokal səpkilər:
- vezikulyoz (eksudativ)
- pustulyoz (irinli).
- Bədxassəli forma– patoloji proses bütün dəriyə və selikli qişaya yayılır, barmaqların distal nahiyələrinin təbii qısalması, onixolizis baş verir:
- eritematoskvamoz
Allopo akrodermatitinin simptomları
Əldarağının distal şöbəsinin dəyişilməmiş dərisində, nadir hallarda pəncədə göyümtül-bənövşəyi rəngli hiperemiya meydana çıxır. Əvvəlcə prosesə bir barmaq, sonra ikinci, üçüncü, əlin bayır səthi qoşulur. Barmaqların dərisi ödemli, gərgin, laklı; dırnaq silindrləri qalınlaşır, bükmə cəhdi zamanı ağrı əmələ gəlir. Bunun ardınca asimmetrik yerləşmiş ilk elementlər – vezikul, pustula, qabıq-pulcuq özünü göstərir. Dırnaqlar bulanıqlaşır, xətti cızıqlar əmələ gəlir, dırnaq lövhəsinin altına irin toplanır.
Barmaq dərisinin zədələnmiş səthində piokok infeksiyasının qoşulması nəticəsində pustula çevrilən kiçik qovuqcuqlar inkişaf edir. Vezikullar, pustulalar partlayır, eroziv səth üzə çıxır; qabıqlar, pulcuqlar tökülür, çatlamış quru dəri hissələri meydana çıxır. Ocaqda eyni vaxtda öz inkişafının müxtəlif mərhələlərində olan dəri elementlərinin olması Allopo akrodermatiti üçün spesifikdir, yalançı (involyusion) polimorfizm adlandırılır. Səpki tədricən kiçik hiperpiqmentasiya və ya əksinə atrofiyanın inkişafı ilə reqressivləşir. Dırnaq lövhəcikləri piokokların təsiri nəticəsində “əriyir”, düşür. Çox nadir hallarda prosesin dəri və selikli qişalara generalizasiyası mümkündür. Bu, patologiyanın bədxassəli forması olub barmaqların mutilyasiyasına (öz-özünə qısalması) gətirib çıxarır.
Allopo akrodermatitinin diaqnostikası və müalicəsi
Akropustulyozun klinikası diaqnozun qoyulması üçün kifayət qədər spesifikdir. Anlaşılmaz hallarda patomorfologiya kömək edir. Histoloji olaraq akropustulyozun Zumbusch xəstəliyi və herpetik impetiqo ilə qohumluğunu göstərən Kogoya pustulu qeyd olunur; lakin əslində onların birincili pustulyoz dəri xəstəliklərinə ümumi mənsubluğunu vurğulayır. Differensial diaqnostika müxtəlif formalı piodermiyalar, palmar-plantar pustulyoz psoriaz, Dyurinq dermatitinin lokal formaları, ətrafların piokok ekzeması, Endrus bakteroidi ilə aparılır.
Müalicəyə başladıqda ilk növbədə xroniki infeksiya ocaqları sanasiya olunur, neyro-endokrin sistem və metabolizm pozulmaları korreksiya olunur. Patologiyanın kliniki mənzərəsi, ağırlıq dərəcəsi və yayılmasından asılı olaraq retinoid (etretinat), sitostatik (metotreksat), qlükokortikoid (prednizolon), immunodepressantlar (siklosporin) və antibiotiklər təyin olunur. Mübadilə proseslərini yaxşılaşdıran dəmir, vitamin A,C, fitin, fosfor preparatları təyin olunur. PUVA-terapiya, ağır hallarda Bukki şüaları, rentgenoterapiyaya göstərişdir. Xaricə dezinfeksiyaedici preparatlar (miramistin, Kastellani boyası), iltihabəleyhinə preparatlar (antibiotiklər, hormonlar) istifadə olunur. Proqnoz qısa remissiyalar, terapiyaya rezistentlik səbəbindən şərti kafidir.