Ankiloblefaron
Ankiloblefaron – göz qapaqlarının kənarlarının tam və ya hissəvi birləşməsi ilə özünü göstərən görmə orqanının patologiyasıdır. Xəstəlik yuxarı və aşağı göz qapaqları arasında çapıq və ya bitişmələrin olması, göz yarığının daralması və ya olmaması ilə təzahür edir. Ankiloblefaron vizual müayinə və biomikroskopiya ilə diaqnostika olunur; əlavə olaraq oftalmoskopiya, göz yuvasının KT və MRT-si, göz almasının USM-i aparılır. Müalicə xəstəliyin formasından asılıdır: anadangəlmə ankiloblefaron yalnız cərrahi üsulla korreksiya olunur; qazanılmış ankiloblefaron isə kompleks yanaşma tələb edir (dərman terapiyası + cərrahi müdaxilə), müalicə metodunun seçimi ilkin xəstəlikdən asılıdır.
Ankiloblefaron barədə ümumi məlumat
Ankiloblefaron (yunanca “ankylos” – əyri, “blepharon” – göz qapağı) – yuxarı və aşağı göz qapaqlarının hissəvi və ya tamamilə birləşməsi nəticəsində göz yarığının daralması və ya ümumiyyətlə olmaması ilə gedən göz xəstəliyidir. Oftalmologiyada anadangəlmə və qazanılmış ankiloblefaron ayırd edilir. Anadangəlmə ankiloblefaron kifayət qədər nadir patologiyadır; onun papulyasiyada yayılma tezliyi müəyyənləşdirilməyib. Qazanılmış formaya daha çox, məs., göz qapaqlarının uzunmüddətli xroniki iltihabi xəstəliyindən və ya gözlərin termiki yanıqlarından sonra rastlanır. Qazanılmış ankiloblefaron istənilən yaşda yarana bilər. Xəstəliyin bu variantı kişilərdə və qadınlarda eyni tezlikdə diaqnostika olunur; bütün inkişaf etmiş ölkələrdə rastlanır.
Ankiloblefaronun səbəbləri
Anadangəlmə ankiloblefaron görmə orqanının digər anomaliyaları kimi həm resessiv, həm də dominant yolla irsən ötürülə bilər. Bu patologiyaya bəzi irsi sindromların – Hay–Wells sindromu, popliteal pterigium sindromu və digər ektodermal displaziyaların tərkibində rast gəlinir. Ankiloblefaron dölə teratogen faktorların təsiri nəticəsində spontan mutasiyalarla əlaqəli ola bilər.
Qazanlmış ankiloblefaron gözlərin turşu, qələvi, qaynar su, əridilmiş metalla termiki yanıqları nəticəsində inkişaf edir. Bundan başqa, göz qapaqlarının birləşməsi göz qapaqlarının uzunmüddətli xroniki iltihabi ilə gedən bir çox xəstəliklərindən – kəmərləyici dəmrov, çapıqlı okulyar pemfiqoid, Stiven-Conson sindromu, gözlərin difteriyasından sonra da əmələ gələ bilər. Tez-tez simblefaron (göz qapaqlarının konyunktivasının skleranın konyunktivası ilə birləşməsi) ilə müşayiət olunur.
Ankiloblefaronun simptomları
Patologiyanın anadangəlmə forması doğulduqdan dərhal sonra özünü göstərir. Daha çox göz qapaqlarının yan kənarlarının birləşməsi, nadir hallarda isə burun kənarlarının birləşməsi müşahidə olunur. Bununla yanaşı, gözyaşı orqanları burun üzvlərinə sirayət edir, həmçinin aşağı gözyaşı kanalının uzunluğu artır, gözyaşı ətciyi göz qapağının daxili hissəsilə birləşir. Embrional inkişaf dövründə göz qapaqlarının tam bitişməsinin qalıq elementi kimi nazik birləşdirici toxumanın qalıq elementləri şəklində rastlana bilər. Onun səthindən dəyişilməmiş göz alması görünür. Adətən, anadangəlmə ankiloblefaron gözün və kəllənin başqa inkişaf anomaliyaları – dodaqların və sərt damağın yarığı, mikroftalm (göz almasının anomal şəkildə kiçik ölçülü olması), müxtəlif dərəcəli ptoz (göz qapaqlarının sallanması), epikantus (gözün daxili küncündə xüsusi qat), damarlı qişanın koloboması (gözün damarlı qişasının hissəvi olmaması nəticəsində inkişaf edən defekti) və s. ilə müşayiət olunur.
Qazanılmış ankiloblefaronun kliniki təzahürləri səbəb olan xəstəliyin (blefarit, yanıq) ağırlığından asılıdır. Bu zaman göz qapaqlarının dərisi və dərialtı toxumaları zədələnir, bu isə qapaqların kənarlarının sklerotik dəyişilmələrinə və ankiloblfaronun inkişafına gətirib çıxarır. Xəstəlik göz nahiyəsində güclü ağrı sindromu, gözün yaşarması, buynuz qişanın bulanıqlaşmasından sklerotik dəyişikliklərin yaranmasınadək dəyişikliklər, konyunktivanın kəskin ödemindən nekrozuna kimi patologiyalarla müşahidə oluna bilər.
Ankiloblefaronun diaqnostikası və müalicəsi
Anadangəlmə ankiloblefaronun diaqnostikası doğum evində yenidoğulmuşun kliniki müayinəsi zamanı həkim-oftalmoloq tərəfindən aparılır. Göz qapaqlarının tam bitişməsi zamanı digər inkişaf anomaliyalarını aşkarlamaq məqsədilə göz orbitinin KT-si və yumşaq toxumaların exoqrafiyası həyata keçirilir. Qazanılmış ankiloblefaron yarıqlı lampa ilə biomikroskopiya metodunun köməyilə diaqnostika olunur. Mümkün olarsa, görmə itiliyi müəyyənləşdirilir, nəsil şəcərəsi (genetik ağac) təyin olunur, göz dibinə baxılır. Göz qapaqlarının total bitişməsi zamanı göz almasının daxili strukturlarının vəziyyətinin qiymətləndirilməsi üçün göz almasının USM-i və ya orbitin MRT-si mühümdür.
Bu patologiyanın müalicəsi yalnız cərrahi metodladır. Anadangəlmə formada cərrahi əməliyyat doğuşdan sonra ən qısa zaman ərzində təyin olunur və göz qapaqları arasındakı bitişmələrin təşrihindən ibarətdir. Əlavə inkişaf anomaliyaları olmadıqda proqnoz kafidir. Qazanılmış ankiloblefaronun müalicəsi bitişmənin səbəbinin müəyyənləşdirilməsindən ibarətdir. Daha sonra göz qapaqları nahiyəsində iltihabi prosesləri söndürmək məqsədilə dərman terapiyası tətbiq olunur. Cərrahi müalicə göz qapaqlarının tamlığının bərpasına yönəlmişdir və rekonstruktiv xarakter daşıyır. Görmə üçün proqnoz daha çox qeyri-kafi olur.
Profilaktik tədbirlər yalnız qazanılmış ankiloblefaronun qarşısının alınmasına yönəlmişdir. Profilaktikanın əsasında təhlükəli kimyəvi maddələrlə iş zamanı təhlükəsizlik qaydalarına riayət etmək, eynək, əlcək, maska kimi fərdi müdafiə vasitələrindən istifadə durur. Bundan başqa, gözləri və göz qapaqlarının dərisini isti havadan və buxardan qorumaq vacibdir.