Ürək çatışmazlığı
Ürək çatışmazlığı – miokardın yığılma qabiliyyətinin zəifləməsi, böyük və yaxud kiçik qan dövranında durğunluq nəticəsində yaranan kəskin və ya xroniki vəziyyətdir. Sakitlik və ya cüzi fiziki yüklənmə zamanı təngnəfəslik, ödem, dırnaqlar və burun-dodaq üçbucağının sianozu (göyərməsi) ilə özünü büruzə verir. Kəskin ürək çatışmazlığı ağciyər ödemi və kardiogen şokun yaranması baxımından təhlükləli sayılır. Xroniki ürək çatışmazlığı orqanların hipoksiyasına gətirib çıxarır. Ürək çatışmazlığı insan ölümünün ən çox rast gəlinən səbəblərindən hesab olunur.
Ürək çatışmazlığı barədə ümumi məlumat
Ürək çatışmazlığı zamanı ürəyin yığılma (nasos) funksiyasının zəifləməsi orqanizmin hemodinamik tələbatı ilə ürəyin onu yerinə yetirmək qabiliyyəti arasında disbalans yaranır. Bu disbalans ürəyə venoz axının və qanın damarlara qovulması üçün miokardın dəf etməsi tələb olunan müqavimətin ürəyin qanı arteriyalara ötürməsi qabiliyyətindən üstünlüyü ilə təzahür edir.
Ürək çatışmazlığı müstəqil xəstəlik deyil, müxtəlif ürək-damar patologiyalarının: işemik xəstəlik, ürəyin qapaq qüsurları, kardiomiopatiya, arterial hipertenziya və s. fəsadı kimi inkişaf edir.
Bəzi xəstəliklərdə (məsələn, arterial hipertoniya) ürək çatışmazlığı tədricən, illər ərzində artır, funksional kardiomiositlərin bir hissəsinin ölümü ilə müşayiət olunan (kəskin miokard infarktı) patologiyalarda isə bu müddət gün və saata qədər qısalır. Ürək çatışmazlığının kəskin proqressivləşməsi (dəqiqə, saat, gün ərzində) kəskin, qalan hallarda isə xroniki forma kimi qiymətləndirilir.
Xroniki ürək çatışmazlığı əhalinin 0,5-2%-də müşahidə olunur, 75 yaşdan sonra isə onun yayılması təxminən 10% təşkil edir. Ürək çatışmazlığı probleminin aktuallığı ondan əziyyət çəkən pasiyentlərin sayının dayanmadan artması, ölüm və əlillik göstəricilərinin yüksək olması ilə əlaqədardır.
Ürək çatışmazlığının yaranma səbəbləri və risk amilləri
Ürək çatışmazlığının ən çox rast gəlinən (60-70%) səbəbləri miokard infarktı və ÜİX-dir. Patologiyanın etiologiyasında ürəyin revmatik qüsurları (14%) və dilatasion kardiomiopatiya (11%) mühüm rol oynayır. 60 yaşdan yuxarı şəxslərdə ÜİX-dən əlavə ürək çatışmazlığına həmçinin hipertoniya xəstəliyi (4%) gətirib çıxarır. Yaşlı pasiyentlərdə daha çox II tip şəkərli diabet və onun arterial təzyiqlə müştərəkliyi ürək çatışmazlığı ilə nəticələnir.
Ürək çatışmazlığının provokasiyaedici amilləri ürəyin kompensator mexanizmlərinin zəiflədiyi hallarda onun yaranmasını təmin edir. Etioloji amillərdən fərqli olaraq, risk faktorları potensial geridönən sayılır, onların zəifləməsi və ya aradan qalxması ürək çatışmazlığının proqressivləşməsinin qarşısını ala, hətta pasiyentin həyatını xilas edə bilər. Risk amilləri sırasına aşağıdakılar daxildir: fiziki və emosional gərginliklər; aritmiya, ağciyər arteriyasının tromboemboliyası, hipertenziv krizlər, ÜİX-nin proqressivləşməsi; pnevmoniya, KRVİ, anemiya, böyrək çatışmazlığı, hipertireoz; kardiotoksik preparatlar, mayenin ləngiməsinə səbəb olan (QSİƏP, estrogenlər, kortikosteroidlər), AT-ni yüksəldən vasitələrin (izadrin, efedrin, adrenalin) qəbulu; bədən çəkisinin ifadəli və sürətlə artması, alkoqolizm; massiv infuzion terapiya zamanı sirkulyasiya edən qanın həcminin kəskin yüksəlməsi; miokarditlər, revmatizm, infeksion endokardit; xroniki ürək çatışmazlığının müalicəsinə riayət olunmaması.
Ürək çatışmazlığının inkişaf mexanizmi
Ürək fəaliyyətinin inkişafı adətən miokard infarktı, kəskin miokardit, ağır aritmiyalar (mədəciklərin fibrillyasiyası, paroksizmal taxikardiya və s.) fonunda müşahidə edilir. Bu zaman dəqiqəlik həcm kəskin surətdə azalır. Kəskin ürək çatışmazlığı klinik cəhətdən kəskin damar çatışmazlığına bənzəyir və bəzən kəskin ürək kollapsı adlandırılır.
Xroniki ürək çatışmazlığında ürəkdə yaranan dəyişikliklər uzun müddət onun intensiv fəaliyyəti və damar sisteminin uyğunlaşma mexanizmləri: ürək yığılmalarının gücünün artması, ritmin tezləşməsi, ürəyin sistola fazasında boşalmasını asanlaşdıran arteriol və kapilyarların genişlənməsi ilə əlaqədar diastola mərhələsində təzyiqin azalması, toxuma perfuziyasının yüksəlməsi hesabına kompensasiya olunur.
Ürək çatışmazlığının proqressivləşməsi atım fraksiyasının azalması, mədəciklərdə qanın qalıq həcminin artması, onların diastolada dolması və miokardın əzələ liflərinin gərilməsi ilə xarakterizə olunur. Qanı damarlara qovmağa və qan dövranını təmin etməyə çalışan miokardın daimi gərginliyi onun kompensator hipertrofiyasına səbəb olur. Lakin müəyyən anda miokardın zəifləməsi, ürək əzələsində distrofiya və dekompensasiya proseslərinin inkişafı ilə bağlı dekompensasiya mərhələsi başlayır.
Bu mərhələdə neyrohumoral mexanizmlər aktivləşir. Simpatiko-adrenal sistemin fəallaşması nəticəsində periferik damarlar daralır, bu da ürək atımının – dəqiqəlik həcmin azalması zamanı böyük qan dövranında AT-nin stabilizasiyasını təmin edir. Böyrək vazokonstriksiyası isə böyrəklərin toxuma daxilində mayenin ləngiməsinə səbəb olan işemiyasına gətirib çıxarır.
Hipofiz tərəfindən antidueritik hormonun hipersekresiyası suyun reabsorbsiya proseslərini gücləndirərək, sirkulyasiya edən qanın həcmini, kapilyar və venoz təzyiqi, toxumalarda mayenin transsudasiyasını yüksəldir.
İfadəli ürək çatışmazlığı orqanizmdə kobud hemodinamik dəyişikliklər törədir:
- qaz mübadiləsinin pozulması
Qan cərəyanının azalması ilə əlaqədar toxumaların oksigenlə doyma dərəcəsi 60-70%-ə qədər yüksəlir (norma – 30%). Qanın oksigenlə doymasının arteriovenoz fərqinin artması asidozun inkişafına səbəb olur. Qanda sona qədər oksidləşməmiş metabolitlərin toplanması və tənəffüs əzələlərininn fəaliyyətinin güclənməsi əsas mübadiləninn aktivləşməsi ilə nəticələnir. Qapalı dövran yaranır: orqanizmin oksigenə tələbatı artır, qan dövranı sistemi isə bu vəzifəni yerinə yetirə bilmir. Oksigen aclığı ilə bağlı sianoz və təngnəfəslik meydana çıxır. Sianoz mərkəzi (kiçik qan dövranında durğunluq və qanın oksigenləşməsinin pozulması zamanı) və periferik (qann dövranının zəifləməsi və toxumalarda oksigenin utilizasiyasının artması) olur. Qan dövranı çatışmazlığı periferiyada daha ifadəli olduğundan pasiyentlərdə akrosianoz: ətraflar, qulaqlar, burunun uc hissəsinin göyərməsi müşahidə edilir.
- ödemlər
Ödemlərin yaranması bir sıra amillərlə bağlıdır: kapilyar təzyiqinin yüksəlməsi və qan cərəyanının azalması zamanı toxuma daxilində mayenin ləngiməsi; su-duz mübadiləsinin pozulması nəticəsində su və natriumun ləngiməsi; zülal mübadiləsinin pozulması zamanı qan plazmasının onkotik təzyiqinin dəyişməsi; qaraciyərin funksiyasının zəifləməsi zamanı aldosteron və antidiuretik hormonun inaktivasiyasının azalması. Ödemlər əvvəlcə gizli gedərək, bədən çəkisinin artması və sidiyin miqdarının azalması ilə ifadə olunur. Gözlə görünən ödemlərin yaranması pasiyent gəzdiyi halda aşağı ətraflardan, uzanıqlı vəziyyətdə isə büzdümdən başlayır. Sonralar assit, hidrotoraks, hidroperikard inkişaf edir.
- orqanlarda durğunluq
Ağciyərlərdə durğunluq kiçik qan dövranında hemodinamikanın pozulması nəticəsində baş verir. Ağciyərlrəin rigidliyi, döş qəfəsinin tənəffüs ekskursiyasının azalması, ağciyər kənarlarının məhdud hərəkətliliyi ilə xarakterizə olunur, durğun bronxit, kardiogen pnevmoskleroz, qanhayxırma ilə özünü büruzə verir. Böyük qan dövranında durğunluq əvvəlcə sağ qabırğaaltı nahiyədə ağrı və ağırlıq hissi ilə təzahür edən hepatomeqaliyaya, sonralar isə qaraciyərin ürək fibrozuna səbəb olur.
Mədəcik və qulaqcıq boşluqlarının genişlənməsi qulaqcıq-mədəcik qapaqlarının nisbi çatışmazlığına gətirib çıxara bilər, belə hallarda boyun venalarının şişməsi, taxikardiya, ürəyin sərhədlərinin genişlənməsi qeydə alınır. Durğun qastritin inkişafı zamanı ürəkbulanma, iştahsızlıq, qəbizliyə meyllik, meteorizm, bədən çəkisinin itirilməsi müşahidə olunur. Ürək çatışmazlığının proqressivləşməsi kardiogen kaxeksiya ilə müşayiət edilir.
Böyrəklərdə durğunluq oliqouriya, sidiyin nisbi sıxlığının artması, proteinuriya, hematouriya, silindruriya ilə səciyyələnir. Ürək çatışmazlığı fonunda mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyətinin pozulması üçün tez yorulma, əqli və fiziki aktivliyin azalması, əsəbilik, yuxu pozğunluğu, depressiya xarakterikdir.
Ürək çatışmazlığının təsnifatı
Dekompensasiya əlamətlərinin artma sürətinə əsasən ürək çatışmazlığı kəskin və xroniki formalara ayrılır.
Kəskin ürək çatışmazlığının inkişafı 2 tip üzrə gedə bilər:
- sol tip (kəskin sol mədəcik və ya sol qulaqcıq çatışmazlığı)
- kəskin sağ mədəcik çatışmazlığı
Vasilenko-Srtrajesko təsnifatına əsasən xroniki ürək çatışmazlığının inkişafında 3 mərhələ ayırd edilir:
I (başlanğıc) mərhələ – qan dövranı çatışmazlığı əlamətləri: təngnəfəslik, ürəkdöyünmə, izafi yorğunluq yalnız fiziki yüklənmə zamanı meydana çıxır; sakitlik halında hemodinamik dəyişikliklər izlənilmir.
II (ifadəli) mərhələ – qan dövranının uzunmüddətli çatışmazlığının əlamətləri və hemodinamik dəyişikliklər (böyük və kiçik qan dövranında durğunluq) sakit vəziyyətlərdə də müşahidə olunur; əmək qabiliyyəti kəskin məhdudlaşır:
- II А dövrü – ürəyin bir şöbəsində mülayim hemodinamik pozğunluqlar (sol və ya sağ mədəcik çatışmazlığı). Təngnəfəslik adi fiziki aktivlik zamanı meydana çıxır, əmək qabiliyyəti kəskin formada azalır. Obyektiv əlamətlər – sianoz, baldırın ödemi, hematomeqaliyanın bağlanğıc əlamətləri, sərt tənəffüs.
- II B dövrü – bütün ürək-damar sistemini əhatə edən hemodinamik dəyişikliklər. Obyüktiv əlamətlər – sakitlik halında tənfnəfəslik, ifadəli ödemlər, sianoz, assit; əmək qabiliyyətinin tamamilə itirilməsi.
III (distrofik, son) mərhələ – qan dövranı və maddələr mübadiləsinin dayanıqlı çatışmazlığı, orqanların (qaraciyər, ağciyərlər, böyrəklər) geridönməyən morfoloji pozğunluqları, kaxeksiya.
Ürək çatışmazlığının əlamətləri
Kəskin ürək çatışmazlığı
Kəskin ürək çatışmazlığı ürək kameralarından birinin: sol qulaqcıq və ya mədəcik, sağ mədəciyin funksiyasının zəifləməsi nəticəsində baş verir. Kəskin sol mədəcik çatışmazlığı əsasən sol mədəciyin yüklənməsi ilə gedən xəstəliklər (hipertoniya xəstəliyi, aortal qüsur, miokard infarktı) zamanı inkişaf edir. Sol mədəciyin fəaliyyətinin zəifləməsi ilə əlaqədar ağciyər venaları, arteriollar və kapilyarlarda təzyiq yüksəlir, onların keçiriciliyi artır, bu da qanın maye hissəsinin toxumalarda toplanmasına, əvvəlcə interstisial, sonra isə alveolyar ödemin yaranmasına gətirib çıxarır.
Kəskin sol mədəcik çatışmazlığının klinik təzahürlərinə ürək astması və ağciyərlərin alveolyar ödemi aiddir. Ürək astması tutmalarına adətən fiziki və ya neyro-psixi gərginlik səbəb olur. Kəskin boğulma tutması əsasən gecələr baş verərək, xəstəni yuxudan qorxu içində ayılmağa məcbur edir. Ürək astması hava çatışmazlığı hissi, çətin ayrılan bəlğəmli öskürək, kəskin halsızlıq, soyuq tərlə özünü büruzə verir. Xəstə ortopnoe vəziyyəti alır – oturaraq ayaqlarını aşağı sallayır. Baxış prosesində boz çalarlı solğun dəri, soyuq tər, akrosianoz, güclü təngnəfəslik izlənilir. Zəif, dolğun aritmik nəbz, ürək sərhədlərinin sola genişlənməsi, ürək tonlarının karlaşması, qalop ritmi müəyyən edilir; arterial təzyiq enmə tendensiyasına malikdir. Ağciyərlərdə tək-tək quru xırıltılarla sərt tənəffüs aşkarlanır.
Kiçik qan dövranında durğunluğun proqressivləşməsi ağciyər ödeminə gətirib çıxarır. Kəskin boğulma öskürək, xeyli miqdarda çəhrayı rəngli (qan qarışıqlı) köpüklənən bəlğəmin ifrazı ilə müşayiət edilir. Ağciyərlərdə məsafədən eşidilən müxtəlif kaliberli yaş xırıltılar («qaynayan samovar» əlaməti) qeydə alınır. Pasiyentin vəziyyəti ortopnoe, üzi sianotik, boyun venaları şişkin, dəri soyuq tərlə örtülü, nəbz sapvari, aritmik, tezləşmiş, AT isə azalmış olur. Ağciyər ödemi intensiv terapiya tədbirlərinin aparılmasını tələb edən təxirəsalınmaz vəziyyətdir.
Kəskin sol qulaqcıq çatışmazlığı mitral stenoz zamanı rast gəlinir. Klinik əlamətləri kəskin sol mədəcik çatışmazlığının təzahürləri ilə analojidir. Kəskin sağ mədəcik çatışmazlığı adətən ağciyər arteriyasının iri şaxələrinin tromboemboliyası zamanı baş verir. Böyük qan dövranında durğunluq yaranır, bu da ayaqlarda ödem, sağ qabırğaaltı nahiyədə ağrı, boyun venalarının qabarması və pulsasiyası, təngnəfəslik, sianoz, ürək nahiyəsində ağrı və təzyiqlə özünü büruzə verir. Periferik nəbz zəif və tezləşmiş xarakterli olur. AT kəskin azalır, mərkəzi venoz təzyiq yüksəlir, ürəyin sərhədləri sağa döğru genişlənir.
Sağ mədəciyin dekompensasiyasına səbəb olan xəstəliklər zamanı ürək çatışmazlığı sol mədəcik çatışmazlığı ilə müqayisədə daha tez inkişaf edir, bu da sol mədəciyin – ürəyin ən güclü kamerasının kompensator imkanlarının yüksək olması ilə əlaqədardır. Lakin sol mədəciyin funksiyası zəiflədikdə ürək çatışmazlığı sürətlə proqressivləşir.
Xroniki ürək çatışmazlığı
Xroniki ürək çatışmazlığının başlanğıc mərhələləri sol və sağ mədəcik, sol və sağ qulaqcıq tipi üzrə gedə bilər. Aortal qüsur, mitral qapaq çatışmazlığı, arterial hipertenziya, koronar çatışmazlıq zamanı kiçik qan dövranında durğunluq və xroniki sol mədəcik çatışmazlığı yaranır. O, ağciyərlərdə damar və qaz dəyişiklikləri ilə xarakterizə olunur. Təngnəfəslik, boğulmalar (əsasən gecə saatlarında), sianoz, ürəkdöyünmə, öskürək (quru, bəzən qanhayxırma ilə), yorğunluq meydana çıxır.
Xroniki sol qulaqcıq çatışmazlığında kiçik qan dövranında daha ifadəli durğunluq halları mitral qapağın stezundan əziyyət çəkən pasiyentlərdə qeydə alınır. Onlarda təngnəfəslik, sianoz, öskürək, qanhayxırma müşahidə edilir. Kiçik qan dövranı damarlarında uzunmüddətli venoz durğunluq ağciyər və damarların sklerozlaşmasına gətirib çıxarır. Kiçik qan dövranını çətinləşdirən əlavə ağciyər maneəsi yaranır. Ağciyər arteriyalarında yüksək təzyiq sağ mədəciyin yüklənməsini artıraraq, onun çatışmazlığına səbəb olur.
Sağ mədəcik çatışmazlığında durğunluq halları böyük qan dövranında inkişaf edir. Sağ mədəcik çatışmazlığı mitral qüsurlar, pnevmoskleroz, ağciyər emfizeması və s. ilə müşayiət oluna bilər. Xəstəlrdə sağ qabırğaaltı nahiyədə ağırlıq və ağrı hissi, ödemlər, diurezin azalması, qarnın böyüməsi, hərəkət zamanı təngnəfəslik baş verir. Sianoz (bəzən sarı-sianotik çalarlı), assit, boyun və periferik venaların qabarması, hepatomeqaliya izlənilir.
Ürəyin bir kamerasının funskional çatışmazlığı izolə olunmuş formada uzun müddət qala bilmir, zamanla kiçik və böyük qan dövranında venoz durğunluqla səciyyələnən total xroniki ürək çatışmazlığı inkişaf edir. Xroniki ürək çatışmazlığı həmçinin ürək əzələsinin zədələnməsi – miokardit, kardiomiopatiya, ÜİX, intoksikasiyalar zamanı qeydə alınır.
Ürək çatışmazlığının diaqnostikası
Ürək çatışmazlığı məhşur xəstəliklər fonunda inkişaf edən ikincili sindrom olduğundan diaqnostik tədbirlər onun erkən aşkarlanmasına yönəldilməlidir.
Klinik anamnez toplanarkən ürək çatışmazlığının ilkin əlamətləri – dispnoe və yorğunluğa, pasiyentdə ÜİX, hipertenziya, keçirilmiş miokard infarktı və revmatik həmlə, kardiomiopatiyanın olmasına diqqət yetirmək lazımdır. Baldırın ödemi, assit, kiçik amplitudlu tezləşmiş nəbz, III ürək tonunun eşidilməsi ürək çatışmazlığının spesifik əlamətlərindəndir.
Ürək çatışmazlığına şübhə yarandıqda qanın elektrolit və qaz tərkibi, turşu-qələvi balansı, sidik cövhəri, kreatinin, kardiospesifik fermentlər, zülal-karbohidrat mübadiləsinin göstəriciləri yoxlanılır.
EKQ vasitəsilə miokardın hipertrofiyası və qan təhcizatının çatışmazlığı (işemiya), eləcə də aritmiyalar aşkar edilir. Elektrokardioqrafiya ilə müxtəlif yüklənmə testləri (veloerqometriya və tredmil-test) tətbiq olunur. Yüklənmə səviyyəsinin tədricən artması ilə aparılan bu testlər ürəyin ehtiyat imkanları barədə fikir yürütməyə imkan verir.
Ultrasəs exokardioqrafiya üsulu ilə ürək çatışmazlığının səbəbini təyin etmək, həmçinin miokardın nasos funksiyasını qiymətləndirmək mümkündür. Ürəyin MRT-nin köməyilə ÜİX, anadangəlmə və ya qazanılmış ürək qüsurları, arterial hipertenziya və s. xəstəliklər müəyyən edilir. Ağciyərlər və döş qəfəsi orqanlarının rentgenoqrafiyası kiçik qan dövranında durğunluq halları, kardiomeqaliyanı aşkar edir. Radioizotop ventrikuloqrafiya mədəciklərin yığılma qabiliyyətinin və həcminin yüksək dəqiqliklə qiymətləndirilməsinə şərait yaradır. Ürək çatışmazlığının ağır formalarında daxili orqanların zədələnməsini təyin etmək məqsədilə qaarciyər, dalaq, mədəaltı vəzinin USM icra olunur.
Ürək çatışmazlığının müalicəsi
Ürək çatışmazlının müalicəsi ilkin səbəbin (ÜİX, hipertoniya xəstəliyi, revmatizm, miokardit və s.) aradan qaldırılmasına yönəldilir. Mexaniki baryer rolunu oynayan ürək qüsurları, ürək anevrizması, konstriktiv perikardit zamanı əksər hallarda cərrahi müdaxilə həyata keçirilir.
Kəskin və xroniki ürək çatışmazlıqlarında yataq rejimi, tam psixi və fiziki sakitlik, vitaminlərlə zəngin, asan həzm olunan pəhriz təyin olunur. Qalan hallarda ümumi vəziyyəti pozmayan mülayim yüklənmələr icazəlidir. Gün ərzində qəbul edilən mayenin miqdarı 500-600ml-dən çox olmamalıdır.
Ürək çatışmazlığının farmakoterapiyası pasiyentlərin həyat keyfiyyəti və vəziyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırır.
Ürək çatışmazlığı hallarında aşağıdakı qrup preparatlar tətbiq edilir:
- ürək qlikozidləri (diqoksin, strofantin və s.) – miokardın yığılma qabiliyyətini, nasos funksiyasını gücləndirir, diurezi və fiziki yüklənmələrə qarşı dözümlülüyü artırır;
- vazodilatatorlar və APF inhibitorları (enalapril, kaptopril, lizinopril, perindopril, ramipril) – damar tonusunu azaldır, vena və arteriyaları genişləndirir, bunun sayəsində ürək yığılmaları zamanı damar müqaviməti zəifləyir, ürək atımı isə yüksəlir;
- nitratlar (nitroqliserin və onun prolonq təsirli formaları) – mədəciklərin qanla dolmasını yaxşılaşdırır, ürəyin dəqiqəlik həcmini artırır, tac arteriyalarını genişləndirir;
- diuretiklər (furosemid, spironolakton) – orqanizmdə artıq mayenin ləngiməsini azaldır;
- ß-adrenoblokatorlar (karvedilol) – ürək yığılmalarının tezliyini zəiflədir, ürəyin qanla dolmasını yaxşılaşdırır, atım fraksiyasını yüksəldir;
- antikoaqulyantlar (asetilsalisil turşusu, varfarin) – damarlarda trombların əmələ gəlməsinin qarşısını alır;
- miokardın metabolizmini yaxşılaşdıran preparatlar (B qrup vitaminlər, askorbin turşusu, inozin, kalium preparatları) .
Kəskin sol mədəcik çatışmazlığının (ağciyər ödemi) tutmaları inkişaf etdikdə pasiyent hospitalizasiya olunur, təxirəsalınmaz tədbirlər görülür: diuretiklər, nitroqliserin, ürəyin dəqiqəlik həcmini artıran preparatlar (dobutamin, dofamin) yeridilir, oksigen inhalyasiyası aparılır. Assit müşahidə edildikdə qarın boşluğundan mayenin punksiyası, hidrotoraks zamanı isə plevral punksiya icra olunur. Ürək çatışmazlığının rast gəlindiyi pasiyentlərdə toxumaların ifadəli hipoksiyası ilə əlaqədar oksigenoterapiya təyin edilir.
Ürək çatışmazlığının proqnoz və profilaktikası
Pasiyentlərin 5 illik sağqalma ehtimalı 50% təşkil edir. Uzaq proqnoz variabelli olub, ürək çatışmazlığının ağırlıq dərəcəsi, fon xəstəliklər, terapiyanın effektivliyi, həyat tərzi və s. asılıdır. Ürək çatışmazlığının erkən mərhələlərdə müalicəsi pasiyentlərin vəziyyətini tam şəkildə kompensasiya edə bilər; ən ağır proqnoz ürək çatışmazlığının III mərhələsində müşahidə edilir.
Ürək çatışmazlığının profilaktik tədbirlərinə onu törədən xəstəliklərin (ÜİX, hipertoniya, ürək qüsurları və s.), eləcə də risk amillərinin qarşısının alınmasından ibarətdir. Ürək çatışmazlığının proqressivləşməsinə yol verməmək üçün optimal fiziki aktivlik rejiminə riayət, təyin edilmiş preparatların adekvat şəkildə qəbulu, kardioloqun daimi müşahidəsi məsləhət görülür.